Vol 1, Issue 4 FY 2022-23
EPITE NGOLO ENYARITERE.
(A)Ngisilinga ngulu ka akipanganar.
Ekimar angisilinga adaadang ngulu ariamunit itunganan alo karu anakipanganar ngiboro ngulu nyisiyosyo (ngalup kori ngaduketa) alo Uganda ka ngalemanareta kori ngadio kicaneta nguna ibu iyong toriam alotooma iborosit.
(B)Elope kori alope angiboro angulu ipangatai.
Erai en idio tunganan dadaang ngini ipanganari iborosit ngini nyisiyosyo neni aice tunganan(ekepangan) ikotere erukwaunia etacit. Epedori itunganan(elope kori alope) arakau
• Itunganan ikwa Mathew Etima
• Ekampuni ikwa RORA Ltd
• Arwonget angikampunio angulu ecunakina ikwa Properties (U) Ltd
• Apukan ngina alokwap ikwa Luwero District Administration
• Arwonget ikwa Makerere University,UWESO etc
• Arwonget ngina imarunitai ikwa African Development Bank
(C)Ekepangan.
Erai en itunganan ngini ipangat iborosit angini ce tunganan ikotere amucurusanu ka totaci etacit Akitub ocur ngolo ka akipangananar inges ecamakinitai alotooma S.5 alo kisila angulu ka ocur.Erai egen etacit ngolo erukwaunito ngitunga ka etiakatiakatai ka etubio ocur egelaana
EKIMARUNE KA OCUR NGOLO KA AKIPANGANAR NGADOKETA NGUNA APOLOK
Ikotere ngitunga
Adoket I: Torukwau ekimar angisilinga adaadang alotooma ekaru anakipanganar (Tema R) alotooma ngiwatin daadang a itunganan.
Adoket II: Tolema ngisilinga ngulu nyetubio ocur (Shs.2,820,000)
Totamunite: Emam ngace lemanareta ecamakinitai
R-2,820,0000
=Ngisilinga ngulu etuborore ocur
Adoket III: Torukwau ocur ka akipanganar anatomon angiarei ana miat ka apei (12%)
Ocur ngolo tacat =12%x ngisilinga ngulu etuborore ocur
Ikotere ngakiriameta angatuketa
(Eripiripitai angini tunganan ikwa epite ngolo emoriata ikec angatubutubueta)
Adoket I: Torukwau ekimar angisilinga daadang anakipanganar alotooma ekaru (Tema R) alotunga angulu imorikina.
Adoket II: Tolema ngisilinga ngulu nyetubio ocur (UGX.2,820,000)
Totamunite:Emam ngace lemanareta ecamakinitai
R-2,820,0000
=Ngisilinga ngulu etuborore ocur
Adoket III: Torukwau ocur ka akipanganar anatomon angiarei ana miat ka apei (12%) ka tokorak alopite angolo emoriata ikec angatubutubueta
Ikotere ngikampuni, ’’Trustees’’ ka Ngisilinga ngulu iyengununore (Retirement Funds )
Adoket I: Torukwau ekimar angisilinga daadang anakipanganar alotooma ekaru (Tema R) alotooma ngiwatin daadang a ekampuni
Adoket II:Tolema paka ngatomoni kan alotooma apei miat alokimar angisilinga daadang alo karu ikotere ngulu abu ekampuni kicanicanaya ariamunia ngisilinga ngulu ka akipanganar ka ngulu apot tocakar
R-50%R = Ngisilinga ngulu etuborore occur
Totamunite atemar
Ngakicanicaneta nguna ibu iyong tolimo emaikina arwonget ngina etubi ocur toripiripi,angun ngakicanicaneta nguna bon ibu iyong torukwau alopite angolo riamunet ngisilinga ka akipanganar ikotore ekampuni epedor ariamun
Adoket III: Torukwau ocur ka akipanganar anatomoni uni ana miat ka apei (30%)
Ocur ngolo tacat =30%x ngisilinga ngulu etuborore ocur
NGAKITOODIKINETA
A.Ngitunga
Akisileereunet.
Tema Kerai ngisilinga daadang ngulu anakipanganar erae Ugx 6,000,000 alo karu,ngulu isicanicanitai erae:eketen ka aiwa(2,000,000),Etic ka akiranyar(800,000),Asubanakin(500,000) ka akiatakinet ana micai kerai(800,000),torukwau ocur ngolo ka akipanganar ngolo tacat.
Adoket I: Torukwau ekimar angisilinga adaadang anakipanganar alotooma ngiwatin daadang a itunganan = Shs.6,000,000
Adoket II: Tolema ngisilinga ngulu nyetubio ocur (UGX.2,820,000)
= 6,000,000 – 2,820,000
Totamunite:Emam ngace lemanareta ecamakinitai Ngisilinga ngulu etuborore ocur
= 3,180,000
Adoket III: Torukwau ocur ka akipanganar anatomon angiarei ana miat ka apei (12%)
=12/100 x 3,180,000
Ocur ka akipanganar ngolo tacat
= 381,600 UGX
B. Ikotere ngakiriameta angatuketa
Iti isitiyao akimaret ngina alokidyama, keyakasi Amos ka Robert natuket ngina ka akiriamet ka akec camunet ngina moret erai 2:3, ido
Ekemorikinan Amos
=2/5 x 381,600
=152,640 UGX
Ekemorikinan Robert
=3/5 x381,600
= 228,960 UGX
Angun,ekemorikinan Amos elosi akitac UGX 152,640 wadyo pala ekemorikinan Robert elosi akitac UGX 228,960
Ngikampuni
Akisileereunet I:
Kerukwaunit ekampuni ngisilinga ngabugee 30 ka alotooma ngabugee 15 aponito anakipanganar ngiboro.Ngakisicaneta erae, etic ka akiteseg(3,000,000),eketen ka aiwa(4,000,000), ka asubanakin(4,000,000)
Etubunitoi ocur ngolo ka akipanganar ikoona
Adoket I: Torukwau ekimar angisilinga adaadang anakipanganar alo watin adaadang a ekampuni
= Shs. 15,000,0000
Adoket II: Tolema paka ngatomoni kan alotooma apei miat alo karu alokimar angisilinga adaadang anakipanganar erai ngulu ecamakinitae kotere ngakisicanicanet ka ngulu apot tocakar
Ekimar daadang angakisicanicaneta
= 3,000,000 + 4,000,000 + 4,000,000
=11,000,0000
Tar kikote neni,
Ngakisicanicaneta nguna ecamakinitae
= 50% x 15,000,000
= 7,500,000
Ngisilinga ka akipanganar ngulu etuborore ocur
= 15,000,000 -7,500,000
= 7,500,000
Adoket III: Torukwau ocur ka akipanganar anatomoni uni ana miat ka apei (30%)
= 30/100 x 7,500,000
Ocur ka akipanganar ngolo tacat
= 2,250,000 UGX
NGUNA ITEMOKINO EKATACAN OCUR TOTUP
• Kirikak akinyakunet ngina elimorit ngisilinga ngulu ka akipanganar alo karu erukito ka ngabaruwai nguna kipangaet keya kori ngaricito nguna etubokinitai ngikepangak alo karu
• Tolimo ngiwatin daadang neni iriamunininia iyong ngisilinga ngulu ipanganarere ileleba alotooma ekaru ka ocur. Ekaru ka ocur inges egeuni 1St July akitodol 30Th June kori ekaru ngolo ilunyokinitai
• Kiyakiya akinyakunet ngina elimorit epite ngolo ayakar ekon biacara angolo karu narwonget ngina irirai ocur alotooma ngilapio ngikan kapei ke dauni ekaru ka ocur
• Totac ocur ngolo ka akipanganar alotooma ngirwa ngulu ecamakinitai
APEDOR NGINA KINYAKAKINET OCUR NGOLO ETUBORITOI
Ekatacan ocur eyakar apedor ngina ka akinyakakin ocur ngolo atuboritoi ikotere ocur ngolo ka akipanganar kori nguna ke ekigaren alotooma ekaru ka ocur
Epedor nait nugu alemari anamicai ka ocur anguna ka akipanganar angina etubere ocur keng egelaana
Erai ngakiro nu nguna ka akitenakin bon kotere ngika bukok ocur ka ilocokin ngina ilocokinere ngikisila ngulu epolokinito ocur.
